Khí CO2 là nhân tố có ảnh hưởng rất nhiều đến hệ sinh thái ao nuôi, nhất là đối với tôm trong giai đoạn phát triển. Việc cân bằng nồng độ CO2 là thực sự cần thiết để có thể nâng cao chất lượng tôm nuôi trước khi thu hoạch. Bài viết này hãy cùng Biogency tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân và tác hại của CO2 với tôm nuôi, bên cạnh đó là những biện pháp hiệu quả giúp giảm nồng độ CO2. Cùng theo dõi nhé!
1/ Nguyên nhân khí CO2 hình thành trong ao nuôi tôm
Mức carbon dioxide (CO2) trong ao nuôi tôm được hình thành do hoạt động hô hấp của vi sinh vật, vi khuẩn và tôm nuôi. Ngoài ra, sự phân hủy các chất cặn bã hữu cơ xảy ra trong điều kiện yếm khí hoặc vi sinh cũng tạo ra lượng khí thải carbon dioxide đáng kể.
Trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và hiệu ứng nhà kính như hiện nay, nồng độ CO2 trong khí quyển ngày càng tăng cao khó kiểm soát. Nồng độ CO2 vượt mức trong khí quyển dần dần khuếch tán vào nước biển, ảnh hưởng đến độ pH bề mặt nước biển, giảm từ 0,3-0,5 năm 2100 xuống 0,8-1,4 năm 2300 (Caldeira và Wickett, 2005). Vì vậy, ngành nuôi trồng thủy sản nói chung và ngành nuôi tôm nói riêng cũng bị ảnh hưởng rất nặng nề bởi biến đổi khí hậu. Ngoài vấn đề ô nhiễm môi trường, thì dịch bệnh và tôm kém chất lượng cũng là những yếu tố phổ biến gây ra lượng khí thải carbon dioxide hình thành trong môi trường nước.
Mức CO2 lý tưởng trong ao nuôi tôm là 5 mg/L, Theo Khan và các cộng sự (2015) nếu những lý nêu trên làm tăng mức CO2 > 29,7 mg/L, điều này sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tôm nuôi trong ao.
2/ Cách ước tính lượng CO2 trong ao nuôi tôm
Người nuôi thường quan tâm đến việc quản lý nồng độ oxy hòa tan trong nước, nhưng nếu nồng độ CO2 không được quan tâm, sự phát triển của tôm có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Vậy làm thế nào để chúng ta ước tính được hàm lượng carbon dioxide trong ao nuôi tôm? Thông thường, hiện nay thường sử dụng hai phương án:
+ Phương án 1: Sử dụng các sản phẩm kit thử để xác định nhanh chóng và chính xác nồng độ CO2.
+ Phương án 2: Có thể ước tính CO2 bằng cách đo độ pH và độ kiềm vì nồng độ CO2 cao hơn sẽ làm cho nước ao có tính axit và làm giảm độ pH.
– Ở PA1, người nuôi sẽ sử dụng bộ kiểm tra và máy đo pH để đo tổng độ kiềm và xác định độ pH của ao, sau đó vẽ một đường thẳng đứng từ độ pH trên trục X, cắt các đường cong đại diện cho giá trị của độ kiềm.
– Ở PA 2, vẽ một đường từ giao điểm của đường cắt dọc từ đường cong giá trị pH và giá trị kiềm trên trục hoành của X, sau đó vẽ một đường bên trái để cắt bớt giá trị trục tung Y, đó là giá trị ước tính hàm lượng CO2 cần tìm.
3/ Những tác hại của CO2 đến ao nuôi tôm
Nồng độ CO2 cao trong nước là nguyên nhân trực tiếp gây ra các tác động tiêu cực đến sự sinh trưởng và tỷ lệ sống của tôm. Hoạt động của enzym tiêu hóa (trypsin, chymotrypsin, amylase ở ruột và amylase ở dạ dày), làm tăng lượng đường trong máu ở tôm. (Theo nghiên cứu được đăng trên Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ Tập 55, Số 3B – 2019 : 58-66)
Tỷ lệ sống của tôm sú khác nhau ở các môi trường thí nghiệm có hàm lượng CO2 khác nhau, tỷ lệ sống cao nhất ở môi trường 2,32 mg/L, tỷ lệ sống thấp nhất ở môi trường 45,6mg/L. Vì vậy, trong quá trình nuôi, điều kiện để tôm đạt tỷ lệ sống cao nhất là khi nồng độ khí CO2 phải thấp và phải ở mức độ phù hợp.
Khi nồng độ CO2 cao, tốc độ tăng trưởng của tôm cũng giảm dần. Lúc này, quá trình trao đổi chất của tôm có thể bị ảnh hưởng, dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng thức ăn. Ngoài ra, tôm sống trong môi trường nước có nồng độ carbon dioxide cao sẽ tiêu tốn nhiều năng lượng cho quá trình hô hấp, dẫn đến thiếu năng lượng để tăng trưởng.
Hoạt động của enzym tiêu hóa (trypsin, chymotrypsin, amylase ruột và amylase dạ dày) giảm khi hàm lượng CO2 trong nước tăng lên. Enzyme tiêu hóa đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình tiêu hóa thức ăn, cung cấp cho tôm các axit amin và các chất cần thiết. Lượng CO2 cao sẽ ức chế hoạt động của các enzym tiêu hóa, khiến thức ăn tiêu thụ và tăng trưởng chậm hơn.
Nếu nồng độ CO2 trong nước quá cao, nồng độ glucose huyết tương của tôm sẽ tăng nhanh. Điều này sẽ dẫn đến sức đề kháng và khả năng miễn dịch của tôm bị giảm đi đáng kể. Cho nên nếu sống trong môi trường có nồng độ khí CO2 cao, sức khỏe và sự tăng trưởng của tôm sẽ bị ảnh hưởng vô cùng nghiêm trọng.
4/ Cách làm giảm nồng độ CO2 trong ao nuôi tôm
Khi hàm lượng CO2 trong ao nuôi tôm quá cao, bà con cần có những biện pháp kịp thời và phù hợp để giảm lượng CO2 trong ao nuôi tôm.
4.1 Sử dụng Ca(OH)2 và Na2CO3 để làm giảm CO2
Dùng Ca (OH) 2:
2CO2 + Ca(OH)2 → Ca(HCO3)2
=> Khử 1 mg CO2 cần tới 0.84 mg Ca(OH)2
LƯU Ý: Nếu sử dụng quá nhiều Ca (OH) 2, pH sẽ nhanh chóng tăng lên mức nguy hiểm và hàm lượng NH3 cũng sẽ tăng theo pH.
Dùng Na2CO3:
2CO2 + Na2CO3 + H2O → NaHCO3
=> Để giảm 1 mg CO2, cần dùng 2,4 mg Na2CO3
Thông thường việc dùng Na2CO3 an toàn hơn Ca(OH)2 nhưng đắt hơn.
4.2 Giảm khí CO2 trong ao nuôi tôm bằng vôi
Biện pháp bón thêm vôi cũng là một giải pháp tốt cho bà con khi phát hiện nồng độ CO2 trong ao nuôi tôm vượt quá mức cho phép. Vôi loại bỏ lượng carbon dioxide, và vôi cũng giúp đệm hệ thống, nguồn carbon cho quá trình quang hợp.
Ban đêm là thời điểm nồng độ CO2 cao nên 22: 00-24: 00 là thời điểm tốt nhất để bón vôi tránh CO2 cao vào sáng sớm. Mỗi phân tử vôi phản ứng với CO2 tạo ra 2 ion HCO3-, đóng vai trò quan trọng trong việc chống lại sự thay đổi pH của nước. Phương trình phản ứng khử CO2 bao gồm:
CaCO3 + CO2 + H2O = Ca2 + + 2HCO-3
CaMg (CO3) 2 + 2CO2 + 2H2O = Ca2+ + Mg2+ + 4HCO3-
Ca (OH) 2 + 2CO2 = Ca2 + + 2HCO-3
CaO + 2CO2 + H2O = Ca2 + + 2HCO-3
Khi áp dụng phương pháp này, bà con cần xác định chính xác liều lượng vôi để khử khí cacbonic. Về mặt lý thuyết, để giảm 1 mg CO2 / L, sử dụng 0,64 mg CaO/L, 0,84 mgCa(OH)2/L, 2,1 mg CaMg(CO3)2/L, hoặc 2,27 mgCaCO3/L. Khi chúng tôi đo nồng độ CO2 trong ao là 20 mg/L thì nồng độ này đã vượt ngưỡng cho phép, lên đến 15 mg/L. Để xử lý vấn đề này với Ca(OH)2/L cần: 15mg / L x 0,84 mg Ca (OH) 2 = 12,6mg/L. Sau đó, bà con cần tính toán chính xác có bao nhiêu lít nước trong ao và tiếp tục nhân lên.
4.3 Giảm khí CO2 trong ao nuôi tôm bằng cách sục khí dưới đáy ao
Các biện pháp trên chỉ áp dụng ở giai đoạn nhất thời và có thể bị hạn chế bởi các lo ngại về môi trường và vấn đề chi phí. Người ta ước tính rằng tôm nuôi phải mất ít nhất 120 ngày để đạt được kích cỡ mong muốn. Với chu kỳ nuôi dài như vậy, ao nuôi tôm cần được quản lý tối ưu, nếu không sẽ tích tụ một lượng lớn chất thải, bao phủ toàn bộ đáy ao và tăng lượng khí thải CO2.
Nếu áp dụng cách trên liên tục sẽ không hợp lý cho cả người nuôi và ao nuôi. Vì vậy, sục khí là phương pháp được ưa chuộng để điều hòa CO2 và O2 trong nước. Khi lắp đặt máy sục khí dưới đáy bể, bà con cần chú ý đến số lượng máy và vị trí đặt máy sục khí chính xác:
– Hệ thống quạt nước nên lắp đặt ở hai bên bờ ao.
– Trong giai đoạn đầu, quạt nước không được cách xa bờ quá 4m. Sau 1 tháng bắt đầu di chuyển quạt cách bờ 1m. Vào tháng cuối của thời kỳ nuôi, nên đặt quạt nước cách bờ ao 6m. Việc áp dụng những cách trên sẽ giúp cho đáy ao nuôi luôn sạch sẽ và hàm lượng CO2 không tăng quá cao.
– Đối với tôm thẻ chân trắng, mật độ trên 80 con/m² yêu cầu hệ thống quạt 36 mã lực/ha.
Kết luận sục khí đáy là một hoạt động không thể bỏ qua. Biện pháp này sẽ giúp tăng nồng độ oxy hòa tan và từ đó giảm lượng CO2 trong ao, giúp bà con dễ dàng đạt được mục tiêu nuôi tôm của mình.
Sử dụng vi sinh để giảm CO2 trong ao nuôi tôm
Ô nhiễm nguồn nước cũng là nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng đáng kể nồng độ carbon dioxide. Giữ cho ao nuôi tôm sạch sẽ bằng các chế phẩm vi sinh là biện pháp an toàn, kinh tế và hiệu quả nhất để giảm lượng khí CO2 trong ao nuôi.
Bà con có thể tham khảo thêm các chế phẩm vi sinh chất lượng cao, uy tín nhất hiện nay như: MICROBE-LIFT AQUA C (men vi sinh làm sạch nước ao nuôi), MICROBE-LIFT AQUA N1 (men vi sinh xử lý khí độc trong ao nuôi) và MICROBE-LIFT AQUA SA (Vi sinh xử lý bùn đáy) giúp loại bỏ bùn thải, tạo môi trường nước sạch và ngăn ngừa sự gia tăng nồng độ CO2.
_____________________________
Với những chia sẻ trên, mong rằng có thể giúp bà con hiểu rõ hơn về những tác hại của CO2 với tôm, bên cạnh đó tìm được những nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả khi ao nuôi quá tải CO2. Để có thêm gợi ý về cách giảm CO2 trong ao nuôi tôm, hãy liên hệ ngay với Biogency theo hotline: 0909538514.
